Adwokat dr Łukasz Raj Kancelaria Adwokacka

Kategoria: Prawo cywilne

  • Zachowek ‒ definicja, komu się należy i ile, przedawnienie, pozbawienie

    Co to jest zachowek?

    Zachowek jest to określona ustawowo część wartości udziału spadkowego należna dla określonego spadkobiercy ustawowego.

    Komu należy się zachowek?

    Zgodnie z art. 991 § 1 kodeksu cywilnego (dalej jako k.c.) zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

    Z cytowanego przepisu wynika krąg osób uprawnionych do zachowku. Te osoby to:

    1. zstępni, czyli dzieci spadkodawcy, wnuki spadkodawcy, prawnuki itd. (czyli krewni w linii prostej),
    2. małżonek spadkodawcy,
    3. rodzice spadkodawcy.

    Wymienionym osobom należy połowa wartości udziału spadkowego, jaki przypadłby im przy dziedziczeniu ustawowym, jeżeli byłyby powołane do spadku z mocy ustawy. Jeżeli osoby te są trwale niezdolne do pracy albo zstępny jest małoletni, to należy się tytułem zachowku 2/3 wartości udziału spadkowego, jaki przypadłby tym osobom przy dziedziczeniu ustawowym.

    Na czym polega instytucja zachowku i kogo pozwać?

    Wyżej wskazanym osobom przysługuje roszczenie o zapłatę zachowku, które zasadniczo kieruje się przeciwko spadkobiercy testamentowemu, a więc przeciwko temu, który otrzymał spadek w testamencie.

    Roszczenie o zachowek może być też skierowane:

    1. przeciwko osobie, która otrzymała zapis windykacyjny (art. 9991 k.c.),
    2. przeciwko osobie, która otrzymała darowizny od spadkodawcy doliczone do spadku (art. 1000 § 1 k.c.).

    Według ostatnich zmian w k.c. dokonanych ustawą o Fundacji Rodzinnej z dnia 26 stycznia 2023 r. (Dz. U. z 2023 r., poz. 326) podmiotem legitymowanym biernie w procesie o zachowek może być również:

    • fundacja rodzinna, której fundusz założycielski doliczono do spadku (art. 1000 § 4 k.c.),
    • osoba, która otrzymała mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej doliczone do spadku.

    Należy podkreślić, że w każdej sprawie o zachowek należy dokładnie przeanalizować czy dana osoba jest uprawniona do zachowku oraz przeciwko komu powinna wystąpić z roszczeniem o zachowek.

    Termin przedawnienia roszczenia o zachowek

    Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu (art. 1007 § 1 k.c.).

    Jeżeli chodzi o roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny, roszczenie przeciwko fundacji rodzinnej obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego funduszu założycielskiego oraz roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, to wymienione roszczenia przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku (art. 1007 § 2 k.c., 1007 § 3 k.c. i 1007 § 4 k.c.).

    Pozbawienie prawa do zachowku i co z tym można zrobić

    Prawo do zachowku jest nie jest prawem bezwzględnym, ponieważ obowiązujący k.c. pozwala pozbawić uprawnionego prawa do zachowku w ściśle określonych sytuacjach.

    Zgodnie z art. 1008 k.c., Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

    1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

    2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

    3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

    Jeżeli doszło do wydziedziczenia przy zachowaniu przesłanek określonych w art. 1008 k.c., to powództwo o zapłatę zachowku podlegać będzie oddaleniu. Niemniej jednak w orzecznictwie sądowym dopuszcza się wystąpienie przez spadkobiercę wydziedziczonego w testamencie z powództwem o ustalenie, że wydziedziczenie jest bezpodstawne.

    Zachowek – pomoc prawna

    Zapraszam do kontaktu z Kancelarią Adwokacką w temacie reprezentacji w sprawie o zachowek i innych sprawach spadkowych.

  • Przesłanki zasiedzenia nieruchomości

    Do przesłanek zasiedzenia nieruchomości zaliczamy zgodnie z art. 172 § 1 kodeksu cywilnego (dalej jako k.c.): posiadanie samoistne oraz upływ czasu (20 bądź 30 lat).

    Posiadanie samoistne

    Jeżeli chodzi o posiadanie samoistne, to oznacza ono władanie rzeczą jak właściciel (art. 336 k.c.). Posiadanie samoistne prowadzi do zasiedzenia. Posiadanie samoistne należy odróżnić od posiadania zależnego, a więc władanie rzeczą jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca, a także władanie na podstawie innego prawa, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (art. 336 k.c.). Posiadanie zależne wyklucza zasiedzenie.

    Upływ czasu

    Upływ czasu zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza. Jeżeli posiadacz samoistny posiada rzecz w dobrej wierze, to po upływie 20 lat nabywa jej własność przez zasiedzenie. Jeżeli posiadacz samoistny posiada rzecz w złej wierze, to po upływie 30 lat nabywa jej własność przez zasiedzenie (art. 172 § 2 k.c.). Posiadacz samoistny jest w złej wierze, jeżeli wie, że nie przysługuje mu prawo własności nieruchomości. Pojęcie dobrej wiary polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu posiadacza, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje (wyrok SN z dnia 7 maja 1971 r., sygn. I CR 302/71). W praktyce w zdecydowanej większości spraw sądowych posiadacz samoistny jest w złej wierze, co oznacza, że musi upłynąć 30 lat od objęcia nieruchomości w posiadanie samoistne, żeby mogło dojść do nabycia prawa własności tej nieruchomości przez zasiedzenie.

    Kiedy dochodzi do zasiedzenia nieruchomości?

    Kiedy spełnione są przesłanki zasiedzenia nieruchomości, to nabycie własności nieruchomości przez zasiedzenie następuje z mocy prawa. Sąd Rejonowy stwierdza takie nabycie w postępowaniu nieprocesowym o stwierdzenie zasiedzenia (art. 609 i art. 610 kodeksu postępowania cywilnego), zaś wydane orzeczenie ma charakter deklaratywny, czyli potwierdza to co nastąpiło z mocy prawa (czyli ex lege).

    Zasiedzenie nieruchomości – pomoc prawna

    Zapraszam do kontaktu z Kancelarią Adwokacką w temacie reprezentacji w sprawie o zasiedzenie nieruchomości lub też innych kwestii związanych z tematyką nieruchomości.